Пенсіянерка з Докшыцкага раёна ўстанавіла імёны загінуўшых у вайну аднавяскоўцаў

У доме Людмілы Чарнуха ў аграгарадку Пруднікі на стале папка вялікага памеру. Запісы ў ёй - 10-гадовая дакументальная гісторыя яе пошуку звестак аб загінуўшых у вайну аднавяскоўцах. Змагла б хутчэй, кажа Людміла Мікалаеўна, але праца (працавала даяркай, загадчыцай фермай у КСХУП «АграБераснёўка») патрабавала вялікіх сіл. Кароў трэба было даіць па тры разы на дзень, дзяцей падымала адна, вяла гаспадарку. А як выйшла на пенсію, больш актыўна закруціла пошукавае кола, падключыла мясцовую ўладу, узбурыла сваякоў аднавяскоўцаў з розных куткоў Беларусі і Расіі. Прызнаецца, былі тыя, хто не верыў у поспех. Але яна не сумнявалася, і вынік перасягнуў чаканні. Перспектыва ўстаноўкі мемарыяла ў брацкіх магіл на вясковых могілках стала цалкам рэальнай...

У гэтай гісторыі ёсць цікавы момант. «Сельская газета» распавядала, як па ініцыятыве выхадца з Докшыцкага раёна Мікалая Печаня ў памяць аб загінуўшых жыхарах вёсак Будзілаўка і Чырвонае заснавалі мемарыяльны комплекс. Дык вось Мікалай Анатольевіч і Людміла Мікалаеўна - далёкая радня. Мабыць, на родзе ў іх напісана вяртаць з нябыту імёны загінуўшых і аб'ядноўваць вакол высакароднай місіі дзесяткі людзей.

- Не згаворваючыся вялі з Мікалаем Печанемгэтую працу. Калі атрымалася ўсталяваць мемарыял у Будзілаўцы, пераканалася: таксама зможам. У вайну бяда прыйшла ў кожную хату ў Мiлькунi. Вёска была вялікая, заможная, у сем'ях па 8-10 дзетак. Мала хто здолеў выжыць падчас фашысцкай аблавы. Наш абавязак - увекавечыць памяць аб кожным аднавяскоўцы, - пераканана Людміла Чарнуха.

Майскім днём 1943 года на вёску Мiлькунь наляцеў карны атрад. Усіх, каго здолелі злавіць: жанчын, дзяцей, старых - замкнулі ў трох дамах і зажыва спалілі. Тых, хто спрабаваў уцячы, расстрэльвалі. Але засталіся сведкі, якія паспелі схавацца ў балотах, загадзя выкапаных зямлянках, бульбяных ямах на палях.

- Маме маёй тады было 12 гадоў, - працягвае аповяд субяседніца. - Яе бацькі паспелі схаваць сям'ю ў цяжкапраходных балотах, дзякуючы чаму выжылі. Яна і падзялілася са мной падрабязнасцямі. Праз некалькі дзён пасля расправы людзі выйшлі з хованак і ўбачылі, што стварылі фашысты. Хаты сталі папялішчамі, над імі яшчэ клубіўся дым. Мiлькунцы сабралі рэшткі загінулых і пахавалі ў брацкіх магілах на могілках, паставілі два драўляныя крыжы. Цяпер усёй вёскай даглядаем. Жыхароў усё менш, толькі пяцёра на зімоўку сёлета засталіся. Ды і сілы ўжо не тыя. Старажылы прыходзяць на Радаўніцу, плачуць над узгорачкамi: маўляў, сыдуць яны, а хто за магілкамi дагледзіць?

Так атрымалася, што сям'я Чарнуха ўзяла на сябе гэты абавязак: абкошвае, высаджвае кветкі. За сродкі вяскоўцаў усталявана агароджа. Вясковым сходам вырашылі сабраць грошы на помнік і нанесці на пліты прозвішчы ўсіх, хто загінуў у майскi дзень 1943-га. Памылкі ў гэтай справе быць не павінна. Значыць, трэба шукаць сваякоў з кожнай сям'і, якая перажыла страту. Людміла Мікалаеўна разам з унучкай Вікторыяй узяліся за працу. Паводле яе запыту з усіх куткоў Беларусі, Расіі адгукнуліся чатыры пакаленнi выхадцаў з Мiлькунi. Пашанцавала, бо сярод радні апынуліся работнікі архіўных устаноў, якія ўзялі на сябе частку пошукавай працы.

- Разам успаміналі, дзе чый дом стаяў у вёсцы, пайменна ўсіх членаў сям'і з кожнага двара. Да моманту пошуку ў Докшыцкім раёне ведалі пра 71 мірнага жыхара, загубленага фашыстамі ў нашым сяле. Мы ўстанавілі імёны яшчэ 20, - дадае Людміла Чарнуха.

Працяг тут.

Крыніца: www.sb.by